TP.HCM đang xem xét thí điểm thay thế giấy phép xây dựng bằng hình thức đăng ký xây dựng – một bước cải cách lớn trong thủ tục hành chính, dự kiến áp dụng tại các khu vực đã có quy hoạch 1/500 hoặc phê duyệt thiết kế đô thị.
Theo đề xuất, thay vì phải nộp hồ sơ xin cấp phép và chờ xét duyệt, người dân chỉ cần thông báo bằng mẫu đăng ký đến chính quyền địa phương trước khi thi công. Sở Xây dựng TP.HCM cho biết đang phối hợp các sở, ngành để ban hành hướng dẫn cụ thể trong tháng 6.
Từ "xin – cho" sang "đăng ký – hậu kiểm"
Tiến sĩ Phạm Viết Thuận – Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP.HCM – đơn vị đề xuất mô hình, cho biết việc bỏ cấp phép sẽ thay đổi tư duy quản lý: từ cơ chế “xin – cho” sang “đăng ký – giám sát”. Người dân có thể chủ động hơn trong việc nắm bắt quy định, thuê đơn vị thiết kế đúng chuẩn, thay vì phụ thuộc quá nhiều vào hướng dẫn từ chính quyền.
Cụ thể, người dân tại khu vực đã có quy hoạch chi tiết và quy chế kiến trúc rõ ràng sẽ không cần xin phép xây dựng, mà chỉ cần gửi bản thiết kế kèm thông báo đến UBND phường hoặc xã. Sau đó, cơ quan chức năng sẽ hậu kiểm trong quá trình thi công, và xử lý nếu phát hiện sai phạm.
Điều kiện áp dụng và phạm vi triển khai
Mô hình này áp dụng tại các khu vực có quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 và được quy định cụ thể trong Phụ lục 18 của Quyết định 56/2021 – bao gồm các chỉ tiêu như: diện tích, mật độ xây dựng, chiều cao tầng, hệ số sử dụng đất, khoảng lùi...
Đơn cử, với đường trước nhà rộng 3,5m đến dưới 6m, người dân có thể xây 3–4 tầng (trệt, lửng và tầng 2, 3, 4). Khi tất cả chỉ tiêu kỹ thuật đã rõ ràng, thì việc nộp hồ sơ xin phép hiện tại gần như chỉ là hình thức hợp thức hóa, không còn giá trị thẩm định sâu.
Lợi ích và rủi ro cần kiểm soát
Việc chuyển sang cơ chế đăng ký giúp tiết kiệm thời gian, giảm phiền hà, loại bỏ các khâu trung gian gây phát sinh chi phí không chính thức. Hồ sơ đăng ký có thể nộp trực tuyến, qua mẫu biểu tích hợp sẵn chỉ tiêu kiến trúc phù hợp với quy hoạch từng khu vực.
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo cần kiểm soát tốt việc hậu kiểm, đặc biệt ở khu dân cư hiện hữu chưa có quy hoạch chi tiết, tránh tình trạng xây dựng sai phép, vượt tầng.
Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM Lê Hoàng Châu nhận định đây là chủ trương đột phá, nhưng vẫn cần hoàn thiện quy hoạch chi tiết toàn địa bàn và bổ sung cơ chế tài chính phù hợp để triển khai rộng rãi, nhất là tại các khu dân cư cũ.